Günümüzde, sabah gözümüzü açar açmaz başlayan veri bombardımanı, bitmek bilmeyen haberler, bildirimler ve algoritmalar zihnimizi sürekli meşgul ediyor. Bu durum, zihinsel bir enflasyona yol açarak hepimizi gergin ve yorgun hissettiriyor. Peki, bu zihinsel enflasyon nedir ve hayatımızı nasıl etkiliyor?

Zihnin Krize Tepkisi ve Öğrenilmiş Çaresizlik

İnsan zihni karmaşadan hoşlanmaz ve kontrol hissinin kaybolduğu durumlarda kendini savunma mekanizmaları geliştirir. Başlangıçta öfke ve iç çekişlerle tepki verirken, zamanla sessizce kabullenmeye başlarız. Davranışsal iktisat bu durumu "öğrenilmiş çaresizlik" olarak adlandırır. Zihin, sürekli alarmda kalamayacağından bir noktadan sonra olup biteni arka plana atar, hayret etmeyi, şaşırmayı ve tepki vermeyi bırakır. Bu durum, zihnin bizi koruma çabası olsa da aslında ruhumuzun yavaşça paslanmasına neden olur.

Vatandaş Yorgun: Karar Verme Zorluğu

Günümüzde insanlar her şey için çok fazla uğraşmak zorunda kalıyor. Market reyonunda yoğurt seçen bir kişi sadece yoğurt seçmekle kalmıyor, aynı zamanda gramaj hesaplıyor, tarih kontrol ediyor ve bütçe analizi yapıyor. Davranışsal iktisat bu durumu "karar yorgunluğu" olarak tanımlar. Her küçük seçim, zihinsel enerjiyi tüketir ve gün içinde onlarca karar vermek zorunda kalan kişi, sonunda ya en kestirme yolu seçer ya da hiçbir şeyi seçemez hale gelir. Artık marketten bir şey almadan çıkmak, sadece fiyatlarla ilgili değil, aynı zamanda zihnin bir haykırışı: "Artık karar vermek istemiyorum!"

Kontrol Kaybı ve İç Sıkıntısı

Uyumakta zorlanma, trafikte tahammül eşiğinin düşmesi, iş yerindeki gerginliğin daha çabuk yorması ve sosyal medyadaki en ufak cümleye bile öfkelenme gibi durumlar ekonomik problemler gibi görünse de aslında arkasında bir duygu seli, bir kontrol kaybı yatar. Zihin bu duruma bir ad bulamazken, beden ve duygular susmaz. Ekranlarda konuşulanlar sayı, oran ve grafiklerden ibaretken, kimse insanların ruh halinden bahsetmiyor. Oysa enflasyondan daha hızlı artan şey, iç sıkıntısı.

Bugünün ruh hali endeksi (tahmini):

• %65: Yoruldum ama mecburum.
• %25: Hiçbir şey hissetmiyorum.
• %10: Belki… ama pek inanmıyorum.

İktisat artık sadece rakamlarla ilgili değil. İnsan, kararlarını sadece cüzdanıyla değil, ruhuyla da verir. Ve bugünlerde birçok karar, yorgun bir ruhun gölgesinde alınıyor. Acilen kilo kontrolü yapan ekibin yanına, vatandaşa psikolojik destek verecek iktisatçılar koyulması gerekiyor.