Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), merakla beklenen "2 Nisan 2025 Alışveriş Boykotu: Toplumsal Protestonun Dijital Ekonomi Boyutu" başlıklı raporunu yayımladı. Rapor, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasının ardından başlayan protestoların bir parçası olarak düzenlenen boykotun ekonomik bilançosunu ortaya koyuyor. Kartlı harcamalardaki düşüş ve dijital para transferlerindeki değişimler dikkat çekiyor. Peki, bu boykotun ekonomiye etkisi ne oldu?
Boykotun Kartlı Harcamalara Etkisi
TEPAV'ın raporuna göre, 2 Nisan'daki alışveriş boykotunu içeren haftada kartlı harcama işlem adetleri, yılın ilk üç ayının ortalamasına kıyasla yaklaşık %10 daha düşük gerçekleşti. Özellikle market ve alışveriş merkezi harcamalarında bu düşüş %12,2'ye kadar ulaştı. Bu durum, boykotun tüketici davranışları üzerinde önemli bir etki yarattığını gösteriyor.
Raporda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan kredi kartı, banka kartı ve FAST sistemi verilerinin analiz edildiği belirtiliyor. TCMB’nin haftalık bazda yayınladığı kartlı harcama istatistiklerine göre, 4 Nisan haftasında günlük ortalama kartlı işlem adedi 43,2 milyon, harcama tutarı ise 45,9 milyar lira oldu. Bu rakamların, bir önceki haftaya kıyasla sırasıyla yüzde 14,7 ve yüzde 24,1’lik bir düşüşe işaret ettiği belirtilen raporda, bu haftanın aynı zamanda Ramazan Bayramı tatiline denk gelmesi ve 2 Nisan’ın vergi ödemeleri gibi zorunlu işlemlerin yoğunlaştığı ayın ilk iş günü olması nedeniyle verilerin yorumlanmasında dikkatli olunması gerektiği vurgulandı.
Ancak, mevsimsel etkilerden arındırılmış karşılaştırmalar yapıldığında dahi, 2 Nisan haftasında gerçekleşen kartlı harcama işlem adetlerinin, 2025'in ilk üç ay ortalamasına göre yaklaşık %10 daha düşük olduğu görülüyor. Market ve alışveriş merkezi işlemlerinde bu oranın %12,2’ye ulaştığı izlenen raporda, elektronik eşya, mobilya ve hizmet sektörlerinde de gerilemeler gözlendiği bildirildi.
FAST Sistemi Verileriyle Boykotun İzleri
Günlük bazlı analizlere olanak sağlayan FAST (Fonların Anlık ve Sürekli Transferi) sistemi verileri de boykotun etkilerini gözler önüne seriyor. 2 Nisan 2025’te FAST sistemiyle yapılan para transferi işlem adedi 15,2 milyon, toplam transfer tutarı 179,2 milyar oldu. Raporda, bu rakamların bir gün öncesine göre artış gösterdiği belirtildi, ancak bu artışta ayın ilk iş günü olmasının etkili olduğunun değerlendirildiği bildirildi.
Raporda, asıl karşılaştırma için 2024 Ramazan Bayramı sonrası ilk iş günü olan 15 Nisan 2024'teki veriler baz alındığında, 2 Nisan 2025’te işlem adedinde yüzde 37,7, işlem hacminde ise yüzde 26’lık bir düşüş yaşandığına, elektronik ticaret amaçlı transferlerde yüzde 58,7 daralma görüldüğüne dikkat çekildi.
- İşlem Adedi: %37,7 düşüş
- İşlem Hacmi: %26 düşüş
- E-ticaret Transferleri: %58,7 daralma
Bu veriler, boykotun dijital ödeme sistemleri üzerindeki etkisini net bir şekilde ortaya koyuyor.
TEPAV raporunda şu ifadelere yer veriliyor:
"2 Nisan alışveriş boykotunun sosyal medya üzerinden organize edilse de ölçülebilir ekonomik etkiler yarattığını ortaya koyuyor. Kartlı harcamalardaki ve dijital para transferlerindeki düşüşler, bu tür protestoların bireylerin harcama kararlarını doğrudan etkileyebildiğini gösterdi. Uzmanlar, bu tür girişimlerin tekrar edilmesi halinde etkilerin zaman içindeki değişiminin de izlenebileceğini ve dijital ekonominin, tüketici davranışlarındaki dönüşümleri gözlemlemek için güçlü bir araç haline geldiğini vurguluyor."
Sonuç olarak, TEPAV'ın raporu, 2 Nisan'da gerçekleştirilen alışveriş boykotunun ekonomik etkilerini somut verilerle ortaya koyuyor. Kartlı harcamalardaki ve dijital ödeme sistemlerindeki düşüşler, bu tür toplumsal protestoların tüketici davranışlarını etkileyebileceğini gösteriyor. Bu durum, gelecekte benzer girişimlerin etkilerini daha yakından izlemek için önemli bir zemin oluşturuyor. Dijital ekonominin, tüketici davranışlarındaki değişimleri gözlemlemek için güçlü bir araç haline geldiği de vurgulanıyor. Boykotun uzun vadeli etkileri ve tekrarlanması durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlar ise merak konusu olmaya devam ediyor.
