Günümüzde belirsizlikler, dezenformasyon ve manipülasyonlarla dolu bir çağda yaşıyoruz. Özellikle Gazze'de yaşanan soykırım ve savaş suçları, uluslararası kurumların yetersizliği, yalanın yaygınlığı ve sapkınlıkların artması gibi sorunlar, insanlığı derinden etkiliyor. Bu karanlık çağda, Batı'dan ithal "evrensel değerler"in ve "ahlak" anlayışının yetersizliği açıkça görülüyor. Peki, insanlık bu sorunlarla nasıl başa çıkacak ve gelecek nesilleri nasıl koruyacak?

Ahlak Şurası'nda Çözüm Arayışları

Bu sorulara cevap arayan ilim insanları, Gaziantep'te düzenlenen 6. Ahlak Şurası'nda bir araya geldi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi İslam Medeniyeti Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin ev sahipliğinde düzenlenen şuranın teması, "Çağın Meydan Okumaları Karşısında Ahlak ve Din" oldu. Şurada yapılan konuşmalarda, çağın ahlak krizlerine karşı çözümler aranırken, İslam Düşünce Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez'in "Dijital Dünyada Hayâ Ahlakı" konusundaki hitabı dikkat çekti.

Dijital Çağda İnsanlığa Darbe

Mehmet Görmez Hoca, konuşmasında dijital çağın insanlığı nasıl etkilediğini çarpıcı bir metaforla anlattı. Eski İslam bilginlerinin insan bedenini bir ülkeye benzetmesinden yola çıkarak, dijitalleşmeyle bu insan ülkesinde bir darbe gerçekleştirildiğini belirtti. Gözlerin, yani ülkenin sınırlarını koruyan bekçilerin, kalp ve akla karşı darbe yaparak "görme biçimi"ni değiştirdiğini ifade etti. Artık gözler, akla ve kalbe tabi olmayacak, bilakis onları kendine tabi tutacaktı. Böylece insanlık, düşünen toplumdan gösteriş toplumuna dönüşecekti.

Görmez Hoca, bu görsel egemenliğin beş önemli özelliğini şöyle sıraladı:

• Hakikat ile ilişkimizi değiştiriyor, hakikatleri suretler üzerinden algılamamızı sağlıyor.
• Suretlerle mülkiyet ilişkisine giriyoruz, yani tasvir edileni mülk ediniyoruz.
• Vehimlerle hakikatler yer değiştiriyor, gerçek ile sahteyi ayıramaz hale geliyoruz.
• Ahlak krizine yol açıyor, insanı şehvet ve şiddet sarmalına mahkum ediyor ve hayasını elinden alıyor.
• Hem fiziksel hem bilişsel hem de psikolojik zararlar veriyor, bedensel sağlığı etkilerken, analiz yeteneğini köreltiyor ve insanları duyarsızlaştırıyor.

Çözüm: Hayâ Ahlakı

Mehmet Görmez Hoca, bu sorunlara karşı İslam düşüncesinin reçetesini sunuyor: Hayâ Ahlakı. Hayâ, hayat ile aynı kökten gelir ve insanı dirilten bir ahlaktır. Resulullah'ın ifadesiyle "Her dinin bir ahlakı vardır. İslam'ın ahlakı da hayâdır." Hayâ ahlakının hedefleri ise şunlardır:

• Gösteri toplumunu bilgi toplumuna dönüştürmek.
• İnsanı görsel idrakin esaretinden kurtarmak.
• Suretin hakikat olmadığını ifade etmek.
• Bakma ve görme ameliyesini anlamaya ve ibret almaya hasretmek.
• Görme biçimini değiştirerek, bakmayı aklın eşlik ettiği nazara, kalbin eşlik ettiği basirete dönüştürmek.
• Seyretmeyi "müşahede"ye dönüştürmek.
• Tecessüs peşine düşen gayri ahlaki izleyiciyi ahlaki örnekliğe dönüştürmek.
• Teşhirciyi "meşhud" makamına yükseltmek, yani her an Rabbi tarafından gözetildiği bilincine kavuşturmak.
• İnsanı eşya-i bakıştan esma-i bakışa yöneltmek.

Dijital çağda görsel egemenliğin tuzaklarının farkında olmak, sabırla mücadele etmek ve sevdiklerimize doğruyu, iyiyi ve hakikati tavsiye etmek, hayâ ahlakı ile mümkündür. Cenab-ı Allah, Asr Suresi'nde buyurduğu gibi, ancak iman edip yararlı işler yapanlar, birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye edenler ziyandan kurtulabilir.